Reuzen bouwen de hunebedden; ets van Gerrit van Goedesbergh in het boek van Picardt, 1660
Een hunebed is een megalithische grafkelder uit het neolithicum (4000-3000 v. Chr). Het bouwwerk bestaat uit rechtopstaande grote stenen waarop platte dekstenen rusten. Het geheel werd afgedekt door een dekheuvel. Deze heuvel is in veel gevallen verdwenen. Ook komen er kransstenen voor; deze zijn rond het hunebed geplaatst (vaak in een ronde, niervormige of ovale vorm). Hunebedden worden gekoppeld aan de Trechterbekercultuur. Grafvondsten omvatten onder andere aardewerk van deze cultuur.
Er zijn hunebedden waarvan men vermoed dat ze een heiligdom waren ipv een grafkelder. Van de oorspronkelijke 80 tot 100 hunebedden in Nederland zijn er nog 55 hunebedden over. Daarvan zijn er 54 in Drenthe en 2 Groningen. Van 27 verdwenen hunebedden lagen er 20 in Drenthe, 4 in Groningen, 2 in Overijssel en 1 in Friesland. De plaats van 18 gesloopte hunebedden is nog bekend De Nederlandse hunebedden zijn gemaakt van zwerfkeien. Deze zijn met het landijs meegekomen uit Scandinavië tijdens de Saale IJstijd. De naam hunebed komt waarschijnlijk van het woordje heune, dat ‘reus’ betekent.
Er zijn meerdere typen hunebed.
D1 bij Steenbergen in Drenthe
Portaalgraf
De kamer is gemaakt met draagstenen en met sluitstenen aan de uiteinden. Het geheel werd afgedekt door dekstenen. Een portaalgraf heeft een ingang in het midden van de lange zuidzijde. Deze ingang (het portaal) is gemaakt met een setje poortstenen (twee poortzijstenen met daarop een poortdeksteen).
D53 op de Havelteberg, vlakbij D54
Ganggraf
Een ganggraf is een prehistorisch grafmonument met een gang naar de grafkamer(s). In veel gevallen zijn er megalieten gebruikt bij de bouw. Het geheel wordt afgedekt door een aarden dekheuvel. In sommige gevallen is dit een cairn (meestal ganggraven uit een latere periode). In veel gevallen is de dekheuvel inmiddels verdwenen. In Nederland is een ganggraf een speciale vorm van een hunebed. Veel ganggraven stammen uit het neolithicum, maar er zijn ook ganggraven die in een latere periode zijn gebouwd.
Dit is een graf met een gang naar de grafkamers. Men vermoed dat dit vooral heiligdommen waren. De stenen stapel werd afgedekt met aarde.
Hunebed D43 bij Emmen is het enige langgraf dat we kennen in Nederland.
Langgraf
Dit type hunebed heeft geen dekstenen. Een langgraf bestaat uit (één of meer) hunebedden ingesloten in een door een heuvel bedekte steenkrans.
D13 bij Eext is het enige hunebed van het type trapgraf in Nederland.
Trapgraf: Dit type hunebed kan alleen van bovenaf betreden worden via een trap.
D2 portaalgraf
Het hunebed ligt aan de oostzijde van Westervelde, 2 kilometer ten zuiden van Norg, vlak bij het Norgerholt.
D52a Potjesbargien
Net als D52 ligt deze bij Diever
D5
Dit hunebed ligt bij het dorpje Zeijen en het Noordsche Veld.
D54 Ganggraf
Dit hunebed ligt op de Havelteberg vlakbij D53
D52 Portaalgraf
Dit hunebed ligt vlakbij Diever
N1
De N staat voor 'nep'. Dit is dus een nephunebed.