De 5 kleinste steden van Nederland
Als stad zijnde, kun je allemaal verschillende records proberen te scoren. De grootste stad, de oudste stad, de rijkste stad, de stad met de meeste inwoners, de rijkste stad en de kleinste stad.
Die laatste is natuurlijk een beetje vreemd, aangezien je bij kleine nederzettingen als snel denkt aan buurtschappen en dorpen. En zelfs tussen die twee zijn er weer verschillende eisen. Zo zou een buurtschap een nederzetting zijn zonder duidelijke kern. Buurtschappen worden meestal op landkaarten aangegeven, maar zij zijn niet in de officiële staatkundige annalen of postcodeplaatsen als zelfstandige buurt of als dorp opgenomen. Dit zou bij dorpen dan weer wel het geval zijn. Echter, in de Haarlemmermeer zijn meerdere buurtschappen die niet aan deze eis voldoen.
"Onder een dorp wordt van oudsher een plaats bedoelt mét een kerk, die geen stad en geen buurtschap is. Soms gaat het om een plaats zonder kerk, die ter plekke toch als een dorp wordt beschouwd. Een buurtschap promoveerde in vroeger tijden vaak tot dorp op het moment dat er een kerk werd gebouwd, en er een eigen parochie kwam.
Toch zijn er hier veel uitzonderingen op die de regel bevestigen. Met name in Drenthe en Friesland zijn nog veel kernen zonder kerk, die door de bewoners zelf toch als dorp worden beschouwd. Andersom zijn er ook tientallen kleine plaatsen met een kerk die lokaal toch niet als dorp worden beschouwd, kennelijk omdat ze nooit tot een kern van enige omvang zijn uitgegroeid.
Dorpen worden soms nader gekwalificeerd aan de hand van de ligging of aard, zoals kerkdorp, streekdorp, lintdorp, veenkolonie."
[bron: https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/161218/Gehucht-buurtschap-of-dorp-wie-bepaalt-dat]
Stadspoort Maastricht
Stadsmuur Utrecht
Waag te Amsterdam
Rechtbank Haarlem
Er is dus onduidelijkheid over wanneer een nederzetting een buurtschap of dorp is. Ook voor het begrip is dat nogal onduidelijk. Wanneer is een stad nu eigenlijk een stad? Vroeger was dat heel makkelijk. Je was een stad als je stadsrechten had, toch? Bij stadsrechten denken we vaak aan marktrecht, tolrecht en het recht om stadsmuren te bouwen, maar de kern was eigenlijk het recht van de stad op eigen rechtspraak. Een juridisch ding dus en niet dus gebaseerd op de rol van een nederzetting of inwoneraantal, zoals we dat tegenwoordig vooral doen. Aan burgers werd het recht verleend hun zaak te bepleiten voor een rechtbank van "gelijken" in plaats van onderworpen te zijn aan het recht van de landheer. Dit levert echter wel de rare situatie op dat er in Nederland gehuchten zijn met stadsrechten en een stad als Den-Haag die geen stadsrechten heeft. Deze kreeg zij pas nadat deze gewoonte al lang niet meer bestond. Tegenwoordig moeten nederzettingen aan een aantal voorwaarden voldoen om een geografische stad te zijn:
- Minimaal aantal inwoners. Voor Nederland geldt dat dit er 20.000 moeten zijn.
- Het merendeel van de mensen moet in de secundaire of tertiaire sector werkzaam zijn. Oftewel, een stad is een productie- en handelsplaats, waar geen tot nauwelijks boeren, vissers, mijnwerkers e.d. wonen.
- Een hogere bebouwingsdichtheid dan het omliggende gebied. Met andere woorden, er wonen veel mensen op een vierkante kilometer. Dit kan verkregen worden door hoogbouw.
- De stad heeft belangrijke voorzieningen voor het omliggende gebied. Hierbij moet je denken aan grote (gemengde) stations, hoger onderwijs, uitgaansgelegenheden.
Ook hier is het lastig, want een plaats als Hoofddorp in de Haarlemmermeer, is in naam een dorp, maar voldoet aan alle eisen om een stad te mogen worden genoemd.
Dus wat is is nu de kleinste stad van Nederland? Hiervoor laten we even deze nieuwe eisen los en kijken naar de oude voorwaarden. Een vijftal dorpen en gehuchten claimen nu dat zij de kleinste stad van Nederland zijn.
Het lastige is nu de vraag waar je naar kijkt om te zien wie gelijk heeft. Hieronder staan de vijf 'steden' met de reden waarom ze een stad zijn.
Sloten
In Friesland met 715 inwoners (niet mijn foto).
Sloten heeft nog een stadsmuur.
Eembrugge
In Utrecht met 140 inwoners.
Eembrugge kreeg stadsrechten om te voorkomen dat ze overliep naar de vijand en was een belangrijke voorpost.
Bronkhorst
In Gelderland met 100 inwoners.
Bronkhorst is ontstaan bij een kasteel, maar zowel van het oude kasteel als van het middeleeuwse dorpje is niks meer over. Wat je nu ziet is na 1920 herbouwd.
Sint Anna ter Muiden
In Zeeland met 50 inwoners (niet mijn foto).
Anna ter Muiden had vroeger wel een echte stadsfunctie, maar door verzanding van de haven is de stad niet meer dan een weg.
Staverden
In Gelderland met 30 inwoners
Staverden bestaat feitelijk uit een huis met omliggende gebouwen. De bewoner van dit huis kreeg stadsrechten toegekend met als doel een stad te laten ontstaan. Dit is dus niet gelukt,
Feitelijk hebben alleen Sloten en Sint Anna ter Muiden een stedelijke functie gehad. Maar voor nu is toch Staverden de kleinste stad van Nederland, puur op basis van achterhaalde rechten…